Принято заявок
2687

XI Международная независимая литературная Премия «Глаголица»

Проза на татарском языке
Категория от 10 до 13 лет
Мөхәммәт Мәһдиев. Без – кырык беренче ел балалары. Ата кара тараканның кан әйләнеше.

Әркәшә Пермяков — рус малае. Аның чиркәү кушкан исеме Аркадий булгандыр инде. Ләкин туганнан бирле татар авылында яшәгәнлектән, ул Әркәшәгә әйләнгән дә беткән. Хәер, башка яктан да ул нәкъ безнең кебек: русча бер авыз сүз белми — чөнки әти-әнисе дә, гомер буе татар авылында яшәгәнлектән, гел татарча гына сөйләшә. Киеме дә татарча: өстендә брезент тышлы бишмәт, аягында кызыл буяулары чыккан олтанлы манган итек. Бөтен булган аермасы — фамилиясендә һәм… су коенганда гына күренә.

Аның әтисе авылда ветеринар булып эшли. Халыкта «ветеринар» дигән сүз юк, «ат врачы» дигән сүз генә бар. Аксап йөргән кәҗәңне дәваласа да, бозаулый алмый яткан сыерны бозаулатса да, Пермяковның исеме гел «ат врачы» булып калды. Җиденчене бетергәч Әркәшә дә ат врачлыгына укырга китә икән, дип сөйләгәннәр иде, ләкин укытучы булуны артыграк күргән, ахрысы, безнең белән училищега килде. Наданлыгы бер дә безнекеннән ким түгел, ләкин рус грамматикасы дәресендә кинәт кенә дәрәҗәсе күтәрелде.

Икенче дәрестә без инде ия белән хәбәр табу, җөмлә турында кагыйдә әйтү кебек эчпошыргыч эшләр булыр дип тора идек. Бөтенләй башкача булып чыкты. – Сез — колхозчы крестьян балалары, – дип сүзен башлады Мәскәү татары, – һәм киләчәктә дә күбегез авыл балаларын укытыр. Менә без авыл халкы өчен кирәк булган кайбер сүзләр белән танышыйк әле. Исегездә тотыгыз, мин яздырачак сүзләрнең бик күбесен руслар үзләре дә белми. Бигрәк тә шәһәрдә яшәгәннәре. Йә, татарда кызыл ат буламы?

Безнең өчен бу сорау сорау да түгел.

– Кызыл туры, – дип кычкырабыз. – Ә сары ат? – Була! – Кара ат? – Кара туры! – Менә хәзер шуларны русча әйтегез. Без тынып калдык. Мөрәле малае Әлтафи миңа борылып пышылдап кына болай диде: – Чукынды, малай, монда ат печүчеләр әзерлиләр икән, укытучылар түгел. Ләкин мин аңа җавап бирергә өлгермәдем. Укытучы безне яңа сораулар белән күмде:

– Ә атның бәкәле русча ничек булыр? Ә бәкәл өстендәге ялы ничек? Ә? Менә монысын руслардан да бик сирәк кеше белә…

Мы – дети сорок первого. Мухаммет Магдеев

Кровообращение чёрного таракана.

Аркаша Пермяков – русский мальчик. Его церковным именем, наверное, было Аркадий. Но, с рождения живя в татарской деревне, он превратился в Аркашу. Впрочем, он, как и мы: не знает ни одного слова на русском – потому что его родители, из-за того, что всю жизнь прожили в татарской деревне, всё время говорят на татарском языке. Одежда у него тоже как у татар: брезентовый бешмет, а на ногах сапоги с красной окантовкой. Все его различия – в фамилии и… видно, только когда купается.

Его отец работает в деревне ветеринаром. Вообще, у нас в народе слова «ветеринар» нет, есть слово «лошадиный врач». Даже если он вылечит хромую козу, отелит корову, которая не могла отелиться, имя Пермякова навсегда осталось «Лошадиный Врач». После седьмого класса, говорили, что Аркаша тоже пойдёт учиться на врача, но, по всей видимости, ему больше понравилась профессия учителя, он пошёл с нами в училище. Глупости у него не меньше нашей, но на уроке русского языка его уровень мышления значительно повысился.

На втором уроке мы думали, что будет скучная работа, к примеру: поиск подлежащего и сказуемого, или правила о написании предложений. А вышло совсем по-другому.

-Вы – дети колхозников и крестьян – начал говорить Московский татарин – и в будущем, многие из вас, будут учить деревенских детей. Поэтому сейчас мы с вами познакомимся с некоторыми словами, которые пригодятся вам в народе. А ещё запомните, многие слова, которые мы запишем, знают не все русские люди. Даже те, которые живут в городах. Ну-ка, бывают ли в татарской деревне красные лошади?

Для нас этот вопрос даже не показался вопросом.

-Красная!- кричим мы – А жёлтая лошадь? – Бывает! – Чёрная лошадь? – Чёрная! – а теперь скажите это на русском языке.

Мы замолкли. Мальчик из Муралей, по имени Альтафи, повернулся ко мне и начал шептать: — Конец, парень, тут, оказывается, конюхи учат, не учителя.

Но я ничего не успел ему ответить. Так как учитель завалил нас новыми вопросами:

— А как на русском языке будет лошадиная кость? А как называется грива над копытом лошади? А? Вот это, кроме русских , знает очень мало людей…

Салаватова Зиля Рафаэлевна
Страна: Россия
Город: Васильево